Теңгемен есептегенде көлік салығы жылдан жылға өсіп келе жатқанын жүргізушілер жақсы біледі. Алайда оның мөлшері АЕК-тің жоғарылауына байланысты өсіп жатыр, тарифтер 2013 жылдан бері өзгерген жоқ. Дегенмен заң шығарушылар кейбір категория бойынша толықтыру енгізді.
2014 жылғы 1 қаңтардан бастап «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне салық салу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР Заңына сәйкес қозғалтқыш көлемі 3000 текше сантиметрден асатын, 2013 жылы 31 желтоқсаннан кейін тіркелген жеңіл көліктер үшін жаңа тариф қолданылады.
Салық есептеу жүйесін өзгерту туралы мәселе бірнеше жылдан бері талқыланып келеді, бірақ бәрі ұсыныс күйінде қалып отыр. Бір емес, бірнеше нұсқа ұсынылған. Олар туралы айтпас бұрын, салықтың қазір қалай алынатынын және жүйеде қандай мәселе кездесетінін анықтап алайық.
Жеңіл көлік салығы қалай есептеледі
Салық мөлшері ҚР Салық кодексінің 492-бабына сай көліктің қозғалтқыш көлеміне байланысты болады. Кестеде бірнеше категория бар, 2014 жылы 1 қаңтардан кейін алғашқы тіркеуден өткен машиналар бөлек қарастырылады.
| Қозғалтқыш көлемі (текше см) | Салық мөлшері(АЕК) |
| 1100-ге дейін (қоса есептегенде) | 1 |
| 1 100-ден 1 500-ге дейін | 2 |
| 1 500-ден 2 000-ға дейін | 3 |
| 2 000-нан 2 500-ге дейін | 6 |
| 2 500-ден 3 000-ға дейін | 9 |
| 3 000-нан 4 000-ға дейін | 15 |
| 4 000-нан жоғары | 117 |
| 2013 жылғы 31 желтоқсаннан кейін Қазақстанда құрастырылған немесе осы уақыттан кейін Қазақстан аумағына әкелінген, қозғалтқыш көлемі 3000 текше сантиметрден асатын жеңіл машиналар үшін: | |
| 3 000-нан 3 200-ге дейін | 35 |
| 3 200-ден 3 500-ге дейін | 46 |
| 3 200-ден 3 500-ге дейін | 66 |
| 4 000-нан 5 000-ға дейін | 130 |
| 5 000-нан жоғары | 200 |
Белгіленген бірнеше АЕК салық төлеумен есеп бітпейді. Оған категорияның төменгі мәнінен асқан әр текше см үшін тағы 7 теңге қосу керек. Яғни моторы 2300 текше см машина үшін көлік салығы 6 АЕК + 2100 теңгеге (300 см3) тең болады.
Көлік салығы жүйесінде қандай мәселе бар
Қозғалтқыш көлемі 4 литрден асатын автокөліктер үшін тариф бірнеше есе өседі: 3000-4000 см³ дейінгі категория үшін 15 АЕК, ал 4000-нан жоғары болса 117 АЕК салық төленеді. Бұрын мұны қымбат машинаға салынған салық ретінде түсіндіретін, өйткені көп литрлі мотор көбіне бағасы жоғары көліктерге орнатылады.
Ал қазір бір кезде қымбат саналған 4.7 литрлік моторы бар Lexus LX 470 5-17 миллион теңгеге сатылып жатыр. 2006 жылғы нұсқаларының орташа құны 11.4 млн теңге, бұл автосалонда тұрған 2 литрлік моторы бар Hyundai Tucson-нан сәл ғана қымбат.
4.7 литрлік моторы бар Lexus LX немесе TLC 100 иесі 2020 жылы 314 808 теңге, ал 2021 жылы 345 930 теңге төлеуі керек, ал құны 100 миллион теңгеден асатын Mercedes-AMG G63 жүргізушісі ел қазынасына 195 826 теңге (2021 жылға) құяды. Өйткені оған көлемі 3982 текше сантиметр болатын турбомотор қойылған. Қазір әлемдік автоөндірісте көлемі аз қозғалтқыш қою үрдіске айналуда. Тіпті ең жаңа Land Cruiser 300-дің 52 млн теңге тұратын үздік нұсқасы 3.5 литрлік V6-мен жабдықталады.
Салық жүйесіндегі тағы бір елеулі кемшілік: салық төлемейтіндер бар. 2021 жылы сәуірде салықшылар Алматыда 2020 жылғы көлік салығын төлемегендер 116 мыңға, қарыз сомасы 7.6 млрд теңгеге жеткенін мәлімдеді.
Нені өзгерту керек
Салық мөлшерін өзгерту туралы жылда талқыланады, ең көп айтылған ұсыныс — оны жанармай құнына қосу. Мысалы, Өзбекстанда көлік салығы жоқ, бірақ жанармай Қазақстанға қарағанда қымбат. Демек әр жүргізуші жүрген жолына қарай төлейді. Жылына ондаған мың шақырым жол жүргендер көбірек шығындалады, ал машинаны екі-үш айда бір рет табиғат аясында серуендеуге ғана пайдаланатындар аз ақша жұмсайды.
Бір кездері Ұлттық экономика министрлігі осындай бастама көтерген. 2019 жылы күзде lsm.kz порталы шенділердің көлік салығын жанармай құнына қосуды қарастырып жатқанын хабарлады. Бірақ қозғалтқыш көлемі 3 литрге жетпейтін техникаларды ғана төлемнен босату ұсынылды. Бұлай болса ескі Land Cruiser, Jeep Grand Cherokee және Nissan Patrol жүргізушілері үлкен мөлшерде салық төлеумен қатар, қымбат жанармай құяды деген сөз.
Кейбір Nissan Patrol (Y60) 4.2 бензинді және дизельді мотормен жабдықталған. Қазір 2-5 млн теңге тұратын көліктің иелері жыл сайын 300 мыңнан аса салық төлеуге мәжбүр.
Бірақ Ұлттық экономика министрлігі бұл ойдан бас тартқан секілді. Жақында оқырмандарымыздың бірі ел президентіне сауал жолдап, көлік салығын есептеуге мораторий енгізу және салық мөлшерін есептеу тәсілін өзгертуді ұсынды.
Көлік салығын жанармай құнына қосу әділетсіз
Вице-министр Азамат Әмрин қол қойған Ұлттық экономика министрлігінің жауабы келді. Оның айтуынша, бұл мәселе бірнеше жыл бойы талқыланды, қаржылық-экономикалық есептеу жүргізіліп, әлеуметтік-экономикалық салдарды зерделей келе бұл идеядан бас тартуға тура келді. Көлік салығын жанармайға қосу әділетсіз деп танылды!
Шенділердің ойынша, қозғалтқыш көлемі үлкен көлік иелерінің салық жүктемесі шағын машиналарға түседі. Сонымен қатар ол салық төлеуден босатылғандар үшін тиімсіз болады. Олардың арасында медициналық және мемлекеттік мекемелерге тиесілі техникалар, көп балалы аналар, мүгедектер, Екінші дүниежүзілік соғыс ардагерлері секілді жеңілдікке ие азаматтар бар.
Түйін
Ұлттық экономика министрлігінің жауабынан шенділер бұрынғы шешімнен бас тартпай, қозғалтқыш көлемі 4 литрден асатын көліктерді әлі де қымбат заттар қатарына жатқызатынын аңғаруға болады. Жақын арада көлік салығының мөлшері өзгермейтін секілді.
Комментариев: 0