Көктем келісімен мереке күндерінің саны артты, әрі табиғат аясына шығып, кәуап жасап демалатын күндер де алыс емес… Мұндай кезде қалай көңіл көтермейсіз? Дәстүрлі мерекелік дастарқан жаймауға тағы болмайды. Алкогольді ішімдік ішкен жүргзушілердің жайы белгілі — көлік тізгіндеуге рұқсат жоқ! Ал алкогольсіз, бірақ тәртіп сақшылары мен сынақ аспаптарының күдігін тудыратын сусындар ше? Қымыз сынды алкоголь мөлшері тым аз сусын мен көкнәр қосылған орама да жүргізуші үшін қауіпті екені рас па? Ішіп-жеп, сынап көрейік, ендеше.
Құй!
Біз алтау едік. Тәжірибеге қатысушылардың төртеуіне 1 литр құйылмалы квас, фабрикадан шыққан қымыз (бізге керегі орташа нұсқа болғандықтан, күштілігі әртүрлі болатын қолдың қымызын алмадық), алкогольсіз сыра, тетрапакеттегі айран мен екі шөлмек 0.33 литрлік алкогольсіз сыра алдық. Сонымен қатар, редакция қызметкерлерінің бірі кешке (22:00-ге дейін) 1.5 литр ақшыл сыра ішсе, екіншісі көкнәр қосылған ораманың біреуін кешке, ал екіншісін ертеңгі шәймен жеп алды. Бұл екеуін біз бөлек тексереміз.
9:30. Тәжірибенің басы. Сусындарды іше салысымен шағын алкотестермен тексерген кезде үрленген демде алкогольдің бар екені анықталды. Квас пен алкогольсіз сыра ішкендерден аспап 0.02 промилле мөлшерін көрсетті. Ал қымыздан дәм татқан SMM-шінің көрсеткіші — 0.13. Көптеу! Тіпті жігіттің өзі де жарты литрден кейін сәл «көңілдене» бастағанын мойындады.
Өткен кеште сыра ішкен әріптестердің көртсеткіші — 0.03 промилле болды. Айран ішкеннің ғана демінен ештеңе табылмады. Бірақ сертификатталмаған алкотестерге сене беруге әсте болмайды. Оның үстіне біз тексерістің қарапайым ережелерін бұзып, бәріміз бір түтікке үрледік, бұл қате нәтиже көрсетуге себеп болуы мүмкін. Сондықтан әр сынақ сайын жаңа стерильді мундштук қолданған жөн.
Көкнәр қосылған ораманы сүйіп жейтін әріптесімізді дәріханада сатылатын наркотестер көмегімен тексердік. Нәтижесінде оның ағзасында аз мөлшерде морфин бары анықталды. Ойбай! Ол сонда есірткі қабылдаған ба?
Ал сараптама не дейді?
Сонда, құрамында алкоголі жоқ өнімдерді ішіп-жегеннен кейін де рөлге отыруға болмай ма? Көңілге күдік ұялатқан көп сұраққа жауап алу үшін Алматы қаласындағы Психикалық денсаулық орталығының наркологиялық қызмет мамандарына жүгінуді жөн көрдік. Мақатаев көшесіне жеткен сәтте тәжірибенің басталғанына екі сағат болған еді.
10:40. Дәрігерлер бізді бір рет қолдануға ғана жарамды түтікшелері бар Dräger атты сертификатталған алкотестер көмегімен тексерді.
- айран (1 л) — 0 промилле;
- алкогольсіз сыра (0.66 л) — 0 промилле;
- фабрикалық қымыз (1 л) — 0 промилле;
- құйылмалы квас (1 л) — 0 промилле;
- ақшыл сыра 5 % (1.5 л, ішкен сәттен 12 сағат өткеннен кейін) — 0 промилле.
Яғни, алкоголь болған күннің өзінде, толықтай ағзадан шығып кеткен. Дәрігерлердің айтуынша, біздің тестер дұрыс көрсетпеген болуы керек. Біз де бұған күмән келтірмедік.
Адам үрлегенде оның демінен шығатын алкогольдің қандай да бір мөлшері үнемі нақты көрсеткіш бола бермейді. Наркологтардың айтуынша, бәрі жеке ерекшеліктерге, яғни бауырдың, бүйректің жұмысына, дене салмағына байланысты. Мысалы, ірі денелі адамдардың ағзасындағы алкоголь тез тарап кетеді екен. Дәл осы себеппен таңертең рөлге қорықпай отыру үшін кешке қай уақытқа дейін және қандай мөлшерде ішімдік ішуге болатыны да белгісіз.
Көкнәр қосылған тоқаш жеген әріптесіміздің зәрінен де морфин іздері табылмады. Дегенмен, мамандардың айтуынша, тіпті табылған күнде де оның мөлшері адамды есірткі қабылдаған деп тану үшін жеткіліксіз болады. Бірақ солай деп таныған деректер де бар ғой. Айтпақшы, медицина қызметкерлеріне арналған «Есірткілер» нұсқаулығында «Морфин мен кодеиннің ағзаға тамақпен бірге түсуі» деген жеке тарау бар. Онда егер адам ағзасында тағамдық морфин бары анықталса, ол 60 сағат сақталады, ал толық зерттеу нәтижесінде тебаин анықталады. Ал егер морфин басқа жолмен түскен болса, бұл алколоид анықталмайды деп жазылған.
Жүргізушінің сау не мас екені (алкогольге де, есірткіге де қатысты) туралы сараптама қорытындысын дәрігер арнайы сынақтар өткізіп, сынама алу арқылы клиникалық зерттеу жүргізгеннен кейін ғана береді. Маман жасайтын тұжырымның 80 пайызы адамның жай-күйіне байланысты. Ол көзінің қарашығына, қолдарының діріліне, одан кейін адамның тепе-теңдікті сақтау қабілетіне, жалпы өзін ұстауына мән береді. Осы тұста айта кетер бір жәйт, егер алкотестер нөлдік дәрежені көрсетіп, ал адам жат қылық танытса не сырттай мас сияқты көрінсе клиникалық зерттеу тағайындалады да, одан қан алып, т.б тексерістер жүргізеді.
Куәландырылатын тұлғаның қанындағы алкогольдің мөлшері мен клиникалық жағдайының стандартталған арақатынасы:
| Қандағы алкоголь мөлшері, 0 ‰; | Баға | |
| 0.5-тен 1.5-ке дейін | Жеңіл мастық | |
| 1.5-тен 2.5-ке дейін | Орташа деңгейдегі мастық | |
| 2.5-тен 3.0-ке дейін | Қатты мастық | |
| 3.0-тен 5.0-ке дейін | Алкогольден қатты улану, өліп кетуі мүмкін |
Наркологиялық орталықтың мамандары дәрігердің қолы қойылған қорытынды қағазы болмаса, тәртіп сақшыларының жүргізушіні мас күйде деп тұжырым жасай алмайтындығын айтады. Сәйкесінше, көлік жүргізу құқығынан айыруға қатысты іс те қозғалмайды. Жол жиегінде қолданылатын алкотестер мен есірткіні анықтайтын сынамалар тек адамның психотропты заттарды қолдануы мүмкін деп күдіктенуге ғана негіз бола алады. Дәрігер қорытындысында келесі үкімдердің бірі болу керек:
- сау;
- психобелсенді затты қолдану дерегі анықталды, бірақ масаю белгілері жоқ;
- алкогольге мас болу (жеңіл, орташа, ауыр деңгей);
- психобелсенді заттарды (есірткілер — опиоидтер, каннабиоидтер, кокаин, седативті заттар, психоынталандырушылар, галлюциногендер, ұшпа еріткіштер) қолдану нәтижесінде пайда болған масаю жағдайы (есірткілік, токсикомандық)
Ресми бөлім
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 13 шілдедегі № 504 бұйрығымен бекітілген психикалық белсенді затты пайдалану фактісін және мас күйін анықтау үшін медициналық куәландыру жүргізу қағидаларына сәйкес, биологиялық ортаға (алкогольдік масаң күйіне күдік болған кезде қан немесе несеп, есірткілік немесе уытқұмарлық масаң күйіне күдік болған кезде несеп) зертханалық зерттеу немесе экспресс-тестілеу жүргізу мынадай жағдайларда:
- куәландырылушының жай-күйінің ауырлығына байланысты толық куәландыру мүмкін болмағанда;
- масаң күйді (психикалық, мінез-құлықтық, вегетативтік және соматоневрологиялық бұзылыстар) кешенді бағалауда дәрігердің күдігі болғанда;
- куәландырылушы қорытындының нәтижелерімен келіспеген жағдайда;
- қайта куәландыру жағдайларында;
- психикаға белсенді әсер ететін заттарды (қандай да бір) тұтыну фактісін анықтау және масаң күй (психикалық, мінез-құлықтық, вегетативтік және соматоневрологиялық бұзылыстар) белгілері болмаған кезде;
- адамдар зардап шеккен жол-көлік оқиғасында немесе құқық бұзушылық жасалған кезде;
- егер, зардап шегушісі жоқ жол-көлік оқиғасы және құқық бұзушылық жасалған сәттен бастап 3 сағаттан астам уақыт өтсе қажет болып табылады.
Бұл тәжірибеден түйгеніміз
Айран, квас және алкогольсіз сыра жүргізушілер үшін қауіпсіз. Бұл сусындарда градус мүлде жоқ, сондықтан дастарқан басында қорықпай іше берсеңіз болады.
Қымызды да ішуге болады негізі, бірақ абай болған жөн. Бұл қолдан дайындалған квасқа да қатысты, себебі оның сәл-пәл градусы болуы мүмкін.
Ал тағамдағы көкнәр ағзаға морфиннің түсуіне әсер ететін сияқты. Десе де тыйым салынған заттар ағзадан жылдам шығып кетеді, әрі сынақтар да бөгде заттарды көрсетпейді. Біздің жағдайда сынақ нәтижесінде ағзада морфин жоғы анықталса да, көкнәрдің мөлшері тым көп тағамдарды жегенде абай болған жөн.
Бірақ заң бойынша тоқаш жегеннен не алкогольді ішімдік ішкеннен қалған бәсең белгілер сізді жүргізу құқығынан айыруға себеп бола алмайды. Қазақстанда тек алкогольге мас болған күйде көлікті тізгіндеуге тыйым салынған. Ал жүргізушінің мастығын тек наркология мамандары ғана дәлелдей алады.
Кешкі отырыстан кейінгі таңғы сергектік жайлы айта кетсек, біз ішімдікке тойып алып рөлге отыруға кеңес бермейміз. Егер кешкі сауықтан кейін адам әлі де теңселіп тұрса, көлік басқарудан бас тартқан дұрыс.
Дәрігерлердің айтуынша Алматының жүргізушілері мас күйде көлікті сирек басқарады екен. Себебі қазір алкогольді ішімдік ішу мәдениеті өзгерген. Алматылықтар бұл жағынан сауаттырақ бола түсіпті. Бұрында тәулігіне 170 сынаққа дейін жүргізілсе, қазір шаммаен 100-120 сынақ алынады екен. Өзіңізге де, өзгеге де зиян келтірмеуге тырысыңыз!
Комментариев: 0