Жүргізушілер ЖКО-нан кейін жиі болатын үлкен мәселе — шығын мөлшерін кеміту әрекетіне жиі куә болады. Кейбір сақтандыру компаниялары 2016 жылғы көктемде апат салдарын бағалауға заңды түрде рұқсат алғаннан бері, мұны өз пайдалары үшін қолданып келеді. Бұрын келген зақымды есептеумен жекелеген бағалаушылар айналысатын және олар шығын сомасын жиі асыра көрсететін, ал бұл сақтандырушылар үшін тиімсіз еді. Ал енді жағдай керісінше. Қазірі сенімді саналатын сақтандыру компанияларына да шағым көптеп түсуде.
2019 жылдың 1 қаңтарында «Көлік құралдары иелерінің міндетті азаматтық-құқықтық жауапкершілігі туралы» заңға түзетулер енгізілгеннен кейін жағдай біршама жақсарды. Қағазға басылған сақтандыру полистерінің күші жойылды, бірқатар баптар түзетілді, бірақ шығын мөлшерін есептегенде сақтандырушылар әлі де қосалқы бөлшектердің, жөндеу жұмыстарының, шығыс материалдарының құнын төмендетеді, ал кейбір зақымдарды тіпті «байқамайды». Бұдан хабары жоқ адамдар есепті алғаннан кейін сасқалақтап, дауласуға батпайды, сөйтіп біраз ақшадан қағылады. Бұл аз болғандай, кейбір сақтандырушылар көлік иелерін үрейлендіруге тырысады. Жүргізушілер арасында беріп тұрғанда алмасаң, одан да қағыласың деген жаңсақ пікір қалыптасқан.
Өз бағалаушылары жоқ және жекелеген бағалау компанияларымен жұмыс істейтін сақтандыру компаниялары арасында шығын көлемін кеміту туралы үнсіз келісім бар деген де болжам бар. Мұның рас-өтірігін біз білмейміз. Десе де, клиенттердің наразылығы ойландырады.
Тиесілі соманы қалай алуға болады?
Есептелген сомаға келіспеген жағдайда өз құқығыңызды қорғаңыз. Тәуелсіз бағалаушыларға, сақтандыру істері бойынша маманданған заңгерлерге, сақтандыру омбудсменіне (оған күрделі талап арыз жазудың қажеті жоқ) жүгініп, тіпті болмаса әділдікті соттан іздеңіз.
Одан бөлек, жымысқы сақтандыру компаниялары төлем жасауды талап еткен жүргізушілерге қолдан кедергі жасайды. Мұның барлығы көлік иесінің қолын бір сілтеп, сақтандыру сомасын талап етуін доғаруы үшін жасалады. Бұған мысал болатын жағдайлар және тиісті соманы қалай алуға болатыны жөнінде мәлімет береміз.
1. Шығын мөлшерін анықтау уақыты әдейі созылады
Мына бір нұсқаны қарастырайық: «Көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы» заңда келтірілген зиянның мөлшері бағалаудың жүргізілгені туралы өтініш (22-бап, 3-тармақ) негізінде анықталады деп жазылған, бірақ көлік иесіне өтінішті тек азаматты ЖКО-на кінәлі деп таныған сот қаулысы шыққаннан кейін қабылданады деп айтуы мүмкін. Тәжірибе көрсеткендей, бұған әдетте бір айға жуық уақыт кетеді (құжаттар 10 күн тергеушілердің қолында болады, істі сотқа өткізу, сот отырысының уақытын белгілеуге кем дегенде 14 күн кетеді, тағы 10 күн шағым түсіру үшін қажет), ал егер ЖКО-ның салдары ауыр болса, іс бірнеше айға созылуы мүмкін. Егер сақтандырушыларға келген зиянның мөлшерін анықтауға 10 жұмыс күні, ал төлем жасауға тағы 15 күн берілетінін ескерсек, сақтандыру сомасын алуды күту шексіз болмаса да, маңызын жоғалта бастайды.
Мұнымен қалай күресу керек?
Заңда бағалауды өткізуге өтініш сот қаулысы өз күшіне енгеннен кейін ғана беріледі деп жазылмаған. Яғни, өтінішті апат бола салысымен жазу қажет және сақтандырушылар оны қабылдауға міндетті. «Көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы» заңға сүйеніңіз және сақтандырушылардың келген зиянды анықтауға кірісуін талап етіңіз.
Өзге жағдай: бағалау жөнінде өтініш жазылды, бірақ сақтандырушылар сарапшыны жіберуге асығар емес не болмаса тиісті маман жоқ (ауырып қалды, жұмыстан шығып кетті, т.б.) деп мәлімдеуі мүмкін. 2018 жылы заңнан ЖКО бола салысымен келген зиянның мөлшерін анықтау үшін тәуелсіз сарапшының қызметін пайдалану мүмкіндігін алып тастады. Сақтандыру компаниясы мүлікке келген зиянды он жұмыс күні ішінде анықтамаған жағдайда ғана, бағалауды дербес жүргізуге болады.
Бұл жағдайда не істеу керек?
ЖКО болғаннан кейін полицияны, апаттық комиссарды шақыртып, сақтандыру жағдайының болғаны туралы өтініш жазу керек және екі сағаттың ішінде алкоголь мен есірткіге тексеріліп, құжаттардың барлығын сақтандыру компаниясына өткізу қажет, содан кейін бүлінген мүліктің сақтандырушы үшін қолжетімділігін қамтамасыз етіп, оның келуін 10 жұмыс күні күту қажет. Бағалау нәтижесін алғанша автокөлікті жөндеуге болмайды! (Бағалау сомасы сіздің көңіліңізден шықпай, шағымдануыңыз мүмкін). Сақтандыру компаниясының бағалаушысы келмесе, жеке мамандарға хабарласыңыз. Сақтандыру компаниясы бұл жағдайда тәуелсіз сараптаманың нәтижесін қабылдап, көмекшіңіздің ақысын төлеуі тиіс.
2. Кейбір сақтандыру компаниялары бағалау туралы есептің көшірмесін қолға бермейді. Ал ол сақтандыру сомасы келген зиянды жаппаса және жетпеген соманы жол апатына кінәлі азаматтан азаматтық тәртіпте өндіруге тура келгенде қажет болады
Жаңартылған заң бойынша жәбірленуші бағалау бойынша есеппен тек танысуға құқылы. Ал туындаған сұрақтардың барлығын сақтандыру омбудсмені не сот арқылы шешу қажет. Есептің көшірмесін алу туралы онда жазылмаған. Заңның қолданыстағы нұсқасында сақтандырушы сақтанушыдан (жәбірленуші, пайда көруші) өтініш түскенде оның талаптарын қарап, дау-дамайды реттеудің әрі қарайғы тәртібі көрсетілген жазбаша жауапты 5 жұмыс күні ішінде беруге тиіс. Заңды әзірлеушілерге қатысты: танысу барысында бағалау есебінің көшірмесін беруге не кедергі келтіреді? неліктен бұл жазылмаған? деген сұрақтар туындайды. Не дегенмен, мұндай норма бар және оны естен шығармаған жөн.
Қалай әрекет ету қажет?
Қажет болған жағдайда сақтандыру компаниясынан сізге қажет құжатты жазбаша түрде талап ету керек. Өтініште (өзіңіз үшін көшірмесін алып қалыңыз) міндетті түрде келген хаттың нөмірі қойылуы тиіс. Егер бес күннің ішінде жауап ала алмасаңыз, ҚР Ұлттық банкінің тұтынушылардың құқығын қорғау басқармасына немесе сақтандыру омбудсменіне шағымдануға болады.
3. Жәбірленушіні жол апатына кінәлі тұлғаның құжаттарын әкелуге мәжбүрлеп, әйтпесе сақтандыру жағдайы болғанда өтінішті қабылдаудан бас тартады (сирек, бірақ болады).
2-тармақта жазылған жағдай сияқты, мұнда да жалғыз шешім — омбудсменге шағымдану не қаржылық қызметті тұтынушылардың құқығын қорғау басқармасына арыз жазу.
Қорытынды
Жоғарыда айтылғандардан мынадай түйін жасауға болады: сақтандырушылар олардың әрекеті заңға қайшы келетінін біледі және азаматтардың заңи сауатының төмендігін пайдаланып, қасақана жаңылыстырады. Тәуелсіз заңгерлердің айтуынша, сақтандыру компанияларының клиенттері сақтандырушылардың жөн сілтеуі мен ұсыныстарына құлақ асып, сан соғып қалған жағдайлар аз емес. Бұл халықтың сақтандыру компаниясына деген сенімін арттырмайтыны анық.
Автокөлік сақтандыруға қатысты бірқатар маңызды деректер
1. Жол апатына ұшыраған автокөлікті сақтандыру сомасын күтпестен өз бетінше жөндеуге болады. Бірақ тек сақтандыру компаниясы келген зиянды бағалап, сіздің көңіліңізден шығатын бағалау есебімен таныстырғаннан кейін ғана.
2. Жәбірленуші тарап сақтандыру классын төмендетпейді және онымен жасалған сақтандыру келісімшарты ЖКО болғаннан кейін күшін жоймайды.
3. «Көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру туралы» заң бойынша өмірі мен денсаулығына зақым келген зардап шегушілер болмаған жағдайда, «көлік оқиғасына қатысушылар болған жол-көлік оқиғасының егжей-тегжейін анықтауда өзара келісімге келіп, бағалауда көлемі 50 АЕК-тен аспайтын мүлікке келуі мүмкін зиян мөлшерін өз бетінше анықтауға құқылы және оған қол қойғаннан кейін рәсімдеу үшін жақын маңдағы полиция бекетіне не ішкі істер органдарының бөлімшесіне баруы қажет». Яғни, егер зардап шеккен адам болмаса және мүлікке болмашы зиян (бампердегі сызаттар) келсе, апат орнынан кетуге болады. Сақтандыру сомасын төлеуден бас тартуға сақтандыру компаниясының құқығы жоқ.
4. Заң бойынша қазір сақтандырушы жауапкершілігінің шекті көлемі бір сақтандыру жағдайы бойынша төмендегідей:
- Әрбiр жәбiрленушiнiң өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн және ол мыналарға алып келсе: қаза табуға — 2 000; мүгедектiктiң: I тобы белгiленсе — 1 600; II тобы белгiленсе — 1 200; III тобы белгiленсе — 500; мүгедек балаға — 1 000; мертiгуге, жарақаттануға немесе денсаулықтың мүгедектiк белгіленбеген өзге де зақымдануына — амбулаториялық және (немесе) стационарлық емделуге іс жүзіндегі шығыстар мөлшерiнде, бiрақ 300-ден аспауға тиіс.
- Бір жәбірленушінің мүлкіне келтірілген зиян үшін — келтірілген зиян мөлшерінде, бірақ 600-ден көп емес (1 515 000 теңге).
- Бір мезгілде екі және одан да көп жәбірленушінің мүлкіне келтірілген зиян үшін — келтірілген зиян мөлшерінде, бірақ әрбір жәбірленушіге 600-ден көп емес. Бұл ретте сақтандыру төлемдерінің жалпы мөлшері барлық жәбiрленушiге 2000-нан аспауға тиіс. Зиян мөлшері сақтандырушы жауапкершілігінің шекті көлемінен асқан жағдайда сақтандыру төлемі әрбір жәбірленушіге оның мүлкіне келтірілген зиянға мөлшерлес дәрежеде жүзеге асырылады.
і сақтандырушы жауапкершілігінің шекті көлемінен асқан жағдайда сақтандыру төлемі әрбір жәбірленушіге оның мүлкіне келтірілген зиянға мөлшерлес дәрежеде жүзеге асырылады.
Келтiрiлген зиянды толығымен өтеу үшiн жауапкершіліктің шекті көлемі жетпеген кезде қалған соманы жол апатына кінәлі тұлғадан сот арқылы өндіруге болады.
(2019 жылы 1 АЕК 2 525 теңгеге тең).
Комментариев: 0