Билік шетелде тұратын Қазақстан азаматына көлігін сақтандыруға рұқсат береді

Конституциялық соттың бұл мәселені қарауына Ресейде тұратын Қазақстан азаматының шағымы түрткі болды. Іс материалдарында ол бұған дейін Ресейде тіркелген жеке автокөлігімен Қазақстанға келгені, бірақ Қазақстанда көлігіне сақтандыру полисін рәсімдей алмағаны жазылған. Бұған былтыр қабылданған «Жол жүрісі туралы» және «Көлік иелерін міндетті сақтандыру» заңдарының ережелері себеп болды. Бұл заң шетелдік нөмірі бар көлік әкелуді және пайдалануды шектеу мақсатында жасалған.

Сақтандыру туралы заңның 10-бабында былай делінген: «Қазақстан аумағында халықаралық қозғалыста жүрмеген көліктің иесіне міндетті сақтандыру шартын жасауға тыйым салынады, жол қауіпсіздігін қамтамасыз ететін уәкілетті орган бөлімшелерінде тіркелген болса есептелмейді».

«Жол жүрісі туралы» заңға сәйкес Қазақстанда тұруға ықтиярхаты жоқ шетелдік немесе азаматтығы жоқ тұлға басқарған және

• Қазақстаннан тыс жерде тұратын жері немесе тұрғылықты мекенжайы бар жеке немесе заңды тұлғаға тиесілі;
• Қазақстанда тіркелмеген;
• Қазақстанға уақытша әкелінген көлік халықаралық қозғалыста деп есептеледі.

Басқа елде резидент статусына ие Қазақстан азаматы болса да, шетелдік саналмайды. Ол Қазақстанда сақтандыру рәсімдей алмайтын, ал сақтандырусыз жолда жүруге болмайды.

Бірінші сатыдағы бірнеше сот бұл азаматтың Қазақстан жолдарында өз көлігімен жүру құқығын қорғау талабын қанағаттандырмады. Бұл мәселені тек Конституциялық сот шешті. Жақында Конституциялық сот мынадай шешім қабылдады: «Қазақстан Республикасының „Жол жүрісі туралы“ Заңының 65-бабының 1-тармағы Қазақстанда тіркелмеген, бірақ Қазақстан азаматына тиесілі және ол елге уақытша әкеліп, өзі басқаратын көлікке қолданылмаса, Конституцияға сәйкес келмейді деп тану керек».

«Қазақстан ратификациялаған Жол жүрісі туралы конвенцияға және Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сай, көлік тұрғылықты жері мемлекет аумағынан тыс орналасқан жеке тұлғаға тиесілі болып, уақытша осы мемлекетке жеткізілсе, көлік құралы халықаралық қозғалыста деп танылады. Иесінің азаматтығы маңызды емес. Жеке тұлғаның негізгі өмірлік мүддесі шоғырланған мемлекетте тұру фактісі басымдыққа ие болуы керек», — деп түсіндірді Конституциялық сот.

Үкіметке нормативті қаулы жарияланған күннен бастап алты ай ішінде заң жобасын мәжіліс қарауына ұсыну жөнінде тапсырма берілді. Ал қабылданған шараға қатысты ақпарат Конситуциялық сотқа берілуге тиіс.

Осылайша азамат өз құқығын қорғады, бірақ Қазақстан аумағына шетелдік нөмір таққан көлікпен тек алты ай өткен соң кіре алады. Тіпті бір жылдан кейін өтуі мүмкін. Өйткені заң жобасының бүкіл инстанциядан өтуіне сонша уақыт кетеді.

Осы орайда мынадай сұрақ туындайды: заңға енетін бұл түзету ел аумағына шетелдік машинаны кіргізіп, оны «сақтандыру арқылы» сатуға мүмкіндік бермей ме?