16 маусымда үлкен айналма жол ресми ашылды.
«Бұл еліміз үшін тарихи күн. Үлкен айналма жол — Орталық Азиядағы ең ірі инфрақұрылымдық жоба. Үлкен Алматы айналма жолы халық игілігі үшін жасалған. Бұл жоба мегаполис тұрғындары мен жергілікті халықтың еркін жүріп-тұруына септігін тигізеді», — деді ҚР ИИДМ Автомобиль жолдары комитетінің төрағасы Төлеген Абдуллин.
«Бұл жолдың Алматы облысы үшін қаншалықты маңызды екенін айту қиын. Автожол Батыс Қытай — Батыс Еуропа транзиттік дәлізінің негізгі буынына айналып, бүкіл өңірдің экономикалық дамуына серпін беруге тиіс. Жол Алматы қаласы мен қала маңының жүктемесiн азайтуға мүмкiндiк бередi», — деді облыс әкімі Марат Сұлтанғазиев.
Үлкен айналма жол кімге, қаншалық пайдалы болады?
Әу баста мамандар жобаны Алматы арқылы өтетін көлік қозғалысын азайту, мегаполистегі ауа сапасын жақсарту және кептелісті азайту қолға алды. Осы мақсатта 15 жылда жыл сайын 25 млрд теңге жұмсау жоспарлаған.
ҚР ИИДМ үлкен айналма жол ашылған соң транзиттік көліктер қалаға кірмей, Алматыда кептеліс 20 % азаяды деп санайды. Консорциум болжамы бойынша жолмен күніне 38 мың машина жүреді. Сарапшылар 2038 жылға қарай трассада тәулігіне 70 мың автомобиль жүйткиді деп болжаған. Оның 70–90 %-ы жеңіл көлік болады. Трассада күніне кемі 30 мың машина жүре ме екен? Бүгін осы болжамның қаншалықты ойға қонымды екенін тексереміз.
Алматы маятникті көші-қонымен танымал. Қазір мегаполиске қала маңы мен аймақтардан күніне 400 мыңнан аса адам келеді. Көбі таңертең өз көлігімен солтүстік, шығыс және батыстан қалаға кіреді. Жаңа жолайрық салып, жолдарды кеңейтсе де көлік нөпірі азаймай тұр. Осыдан Жандосов, Райымбек, Талғар мен Құлжа тас жолы сияқты қалаға кіреберіс көшелерде күнде таңертең кептеліс болады. Бұл жағдай кешкі уақытта қарама-қарсы бағытта қайталанады. Үлкен айналма жағдайды сәл де болса реттеуге көмектесе ме? Көлік министрлігі сонау 2012 жылы жасаған картаға назар аударайық.
Он жылда айналма жолдың солтүстік бөлігі өзгерген жоқ. Бірақ оңтүстік бөлігі немесе Жандосов көшесін тау етегі арқылы Шығыс айналма жолмен байланыстыруы керек бөлігін алып тастады. Сондай-ақ Талғарға дейін тау арасынан өтетін жол салуды ұсынған. Осылайша Оңтүстік айналма жол мегаполиске шығыс пен батыстан келетін көлік легін Достық, Назарбаев сияқты тік көшелерге бұрып, көлденең көшелердегі кептелісті азайтуы керек еді.
Бірақ шығыны көп болғандықтан жол құрылысы тоқтады. Қымбат коттедждер бой көтерген жерді сатып алу үшін көп сома мен ұзақ сот процесінен өту керек. Оның үстіне таулы жерге трасса салу жоба бюджетін айтарлықтай арттырып жібереді. Нәтижесінде қаланы солтүстік, солтүстік-шығыс және солтүстік-батыс жағынан қоршап тұрған 66 шақырымдық жарты шеңбер ғана салынып, іске қосылды. Жол Алматының қазіргі шекарасынан едәуір қашық орналасқан.
Оңтүстік астанаға қала маңынан келетін жүргізушілерге үлкен айналма жолдан еш пайда жоқ. Тек Талғардан Қырғауылдыға жылдам жетіп алып, кейін қайта келе алады. Бізде осы бағытпен жүретін көлік көп пе? Жүргізушілердің көбі қалаға келеді. Қаланы айналып жүретіні жоқтың қасы.
Кей көлік айналма жолды Құлжа тас жолынан Талғар немесе Қапшағай трассасына шығу үшін пайдаланатын шығар. Бірақ күн сайын Алматыға келіп-кетіп жатқан 400 мың көлікпен салыстырғанда бұл өте аз екені анық.
Теория жүзінде үлкен айналма жол Алматыға Қаскелең жақтан Жандосов пен Райымбек бойымен келе жатқандарға тиімді болады. Бірақ ол үшін ұсақ көшелерден үлкен айналма жолға шығуға мүмкіндік беретін инфрақұрылым жасау керек. Бұған бірнеше жыл қажет болады.
Үлкен айналма жол Батыс Еуропа — Батыс Қытай дәлізі бойынша Қорғастан келетін және Қытайға қайтатын ауыр жүк көліктеріне пайдалы екені рас. Ол ашылған соң Алматыдағы Райымбек пен Рысқұлов даңғылы жүк көліктерінен босайды. Брақ ҚР Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің мәліметінше 2023 жылғы мамырда Қазақстанға Қорғастан 14 917 жүк көлігі кірген.
Демек күніне орта есеппен 600 машина, оны 38 мыңмен салыстыру мүмкін емес. Билік келешекте Қорғастан тәулігіне 2.5 мың жүк көлігін кіргіземіз деп отыр. Бұдан көп болмайтыны анық. Бірақ жоспар қашан жүзеге асатыны белгісіз. Тәулігіне 38 мың көлікті қайдан алады? Алматы тұрғындары кептелістің азайғанын, ауаның тазарғанын сезе ме?
Оны уақыт көрсетеді!
Енді ақшасын есептейміз. Үлкен айналма жолдың жобасын дайындаған шетелдік сарапшылар миллиондаған доллар алды. Іске қосылғаннан бастап мемлекет концессионерге қазынадан жылына 25 млрд теңге (55.6 млн доллар) төлейді. Егер жолмен күніне 10 мың жүк көлігі жүреді деп алсақ, әрқайсысы 2500 теңгеден төлегеннің өзінде жылына 9 млрд теңге болады. Қалған 16 миллиардты қайдан алады деген заңды сұрақ туындайды.
Үлкен айналма жолды Алматы шекарасы кеңейіп, тұрғындар көбейген соң емес, одан бұрын салғаны дұрыс болды. Қала маңында тұратындар үшін трасса қаншалық пайдалы болатыны келешекте белгілі болады.
Комментариев: 0